Recentelijk heb ik weer een dramatisch voorbeeld onder handen gehad van zoals het absoluut niet moet. Bij het afbouwen van auto die als volledig strak en gespoten was kwam ik enkele scheuren in de lak tegen. Aangezien je dat niet kon laten zitten heb ik onderzocht hoe erg het probleem was. Bij dit onderzoek gebruik ik altijd een magneet en een magneetstrip. De magneetstrip moet overal tegenaan blijven kleven. Op plaatsen waar dit niet het geval is gebruik ik de magneet. Als deze ook geen aantrekking heeft is de dikte van de plamuurlaag meer dan enkele mm.  Op het deel met de scheur was er geen enkele aantrekking van de magneet. Na verwijdering van de plamuur bleek de laag ongeveer 8 mm dik te zijn. Dit heeft niets te maken met restauratie. De plaatwerker was meer een kunstenaar in plastische vormgeving dan restaurateur.

Door het werken van de plamuur t.o.v. auto ontstaan er snel barsten in je lak.

<foto dikke plamuurlaag>
Zoals u ziet is hier een beeldend kunstenaar bezig geweest.

Waarom is een dikke plamuurlaag uit den boze?
De uitzettingscoëfficiënt van staal en polyester zijn verschillend. Het gevolg is dat er bij temperatuurvariatie grote krachten komen te staan op de overgang plamuur - metaal. Een ding is zeker: het metaal gaat het winnen. Als de plamuurlaag dik is gaat deze spontaan scheuren. Bij dunne plamuurlagen is voldoende vormveranderingsvemogen in de plamuurlaag aanwezig om heel te blijven.
Staal (en ook aluminium) hebben een aanzienlijk vermogen voor elastische en plastische vervorming voordat er breuk optreedt. Polyester plamuur heeft dat niet. Het resultaat is dan ook dat de plamuur zeer snel scheurt.
Hoe dunner de plamuurlaag des te kleiner is het probleem.

Bij het restaureren moet ervoor worden gezorgd dat:

• Nieuwe en/of Ingelaste delen minimaal 95% de gewenste vorm en afmeting hebben.
• De eerste correctie plaats vindt met smeertin (zie hiervoor een aparte beschrijving) tot meer dan 98% van de maat en vorm.
• De laatste geringe correcties met (polyester)plamuur wordt gedaan. De correcties zijn altijd minder dan één mm dik.

In de beschrijving van het maken van een open dak in een Renault 4cv is te zien hoe dit uitwerkt.

Soorten plamuur
In de volksmond heet de plamuur die voor het strak maken gebruikt wordt “staalplamuur”. In bijna alle gevallen is dit een polyester, al dan niet voorzien van toevoegingen. Er zijn toevoegingen van glasvezels dan wel metaalpoeder  (aluminium). Alle toevoegingen zijn er op gericht de plamuur sterker te maken. Sterker betekent veelal ook brosser. Als bovenstaande uitgangspunten in acht worden genomen is het niet nodig een polyester te gebruiken met toevoegingen. Het basisproduct voldoet prima.

Bij het corrigeren van deukjes en ingelaste delen wordt bij voorkeur een vormcorrectie uitgevoerd door kloppen dan wel thermisch (zie omschrijving). Bij ingelaste delen is er altijd een oxide aanwezig op en in de omgeving van de lassen. Smeertin hecht niet op deze oxidehuid.  Deze kan het beste door (plaatselijk) stralen worden verwijderd. Als alternatief kan een staalborstel op een haakse slijper worden gebruikt (gebruik veiligheidsbril verplicht!).

Als het oppervlak gereed is voor het aanbrengen van plamuur moet eerst de plamuur worden aangebracht en daarna pas de epoxy grondverf. Plamuur hecht beter op metaal dan grondverf. Als het onderdeel eerst gespoten wordt met grondverf en daarna pas geplamuurd is de overgang plamuur grondverf bijna altijd zichtbaar.

Het aanbrengen van plamuur
De grootste fout die bij het aanbrengen van plamuur wordt gemaakt is dat er te kleinschalig wordt gewerkt. Bedenk, met een penseel kun je geen plafond witten!

Werk groot!

Voordat we de plamuur aan gaan maken wordt eerst het te plamuren oppervlak onderzocht. Belangrijk is vast te stellen welke delen goed zijn en welke gecorrigeerd moeten worden. Vanuit de delen die goed zijn ontstaan er referentiepunten voor het niveau van de plamuur en de aard en omvang van het plamuurgereedschap.
Veelal hebben de te plamuren oppervlakken een bolle of holle vorm. Het zal duidelijk zijn dat vlak plamuurmes meer problemen gaat opleveren dan oplossen. Kunststof of rubber plamuur plaatjes  kunnen in de hand gevormd worden tot in de gewenste contour. Het komt regel matig voor dat ik een kunststof plamuurmes aanpas aan de gewenste vorm. Bij grotere vormen zijn metalen platen in de gewenste vorm een prettig hulpmiddel.

<foto profiel in plastic> in voorbereiding

Als duidelijk is wat er geplamuurd moet worden, wordt de gewenste hoeveelheid plamuur aangemaakt op het slimme plamuurplankje (zie aparte omschrijving) . Dit is een beetje gokken.
Als de plamuur klaar is wordt de plamuur in enkele lange halen aangebracht. Bij iedere streek die je meer doet wordt het resultaat slechter.
Nadat de plamuur is uitgehard wordt teruggeschuurd naar het laagst mogelijke punt om zoveel mogelijk plamuur kwijt te raken. Het komt voor dat er slechts een enkel punt is dat het laagste punt bepaalt. Door met een bolkophamer dit punt wat dieper te leggen kun je verder schuren tot er meerdere punten ontstaan die dikte bepalend zijn.
Verwijder voordat de plamuur volledig is uitgehard deze ook van het plamuurplankje anders  moet je dit weer eindeloos schuren voor hergebruik.

Het terugschuren.
Het aanbrengen van plamuur en het terugschuren is een constant gevecht. Breng je veel te veel aan dan moet je lang schuren. Zit er te weinig op moet je meerdere keren plamuren.
Het terugschuren is een kritisch proces. Het schuurmiddel moet aangepast zijn aan het oppervlak van de auto. Daarvoor gelden de volgende basisregels:

• Bij een vlak oppervlak (zoals vaak op deuren en onderzijden spatborden) moet je een schuurplank gebruiken die groter is dan de grootste oneffenheid. Een rechte hulplat van 30 cm is hierin geen uitzondering. Als de schuurplank te klein is, is het risico dat oneffenheden alleen maar groter worden. Bij het schuren moet bij voorkeur steeds contact worden gemaakt met de eerder vastgestelde referentiepunten. Ook hier geldt dat je moet schuren met grote halen.

• Een vlakschuurmachine (vlak of rotatie) is niet geschikt voor de eerste schuurbewerkingen om de basisvorm er in te brengen. Deze zijn bij uitstek geschikt voor nabewerking als de vorm er al in zit. Advies: als je een schuurmachine gebruikt zorg dan ook voor directe stofafzuiging. Doe je dit niet dan wordt de stof overal heen geblazen.
• Probeer bij holle vormen een houten hulpblokje te maken.
• Bij het schuren met het schuurpapier in de hand worden alle oneffenheden prima gevolgd en is het zeer moeilijk de werkelijke gewenste contour aan te brengen.
• Begin met grof schuurpapier en werk toe naar een eindsituatie met  grit 400 of 600.

Denk niet dat je met één keer plamuren het oppervlak strak kunt krijgen. Een professional kan dit mogelijk wel maar als amateur heb je minimaal drie plamuur-schuur gangen nodig.
Als het oppervlak op onderdelen nog niet strak is moet dit door een herhaalde plamuuractie worden verbeterd. Ook in dit geval moet je eerst bekijken welke delen herbewerkt moeten worden. Ik geef dit meestal met een lichte potloodstreep/kring aan. Ik hoef dan bij het plamuren niet te gaan zoeken.
In de praktijk is het nodig om minimaal drie keer te plamuren waarbij iedere volgende keer de hoeveelheid afneemt.
De beoordeling van een oppervlak of dit strak is of niet doe je met drie middelen:

1. Laat scheerlicht, in de richting naar je toe, vallen over het oppervlak; iedere oneffenheid wordt als schaduw zichtbaar.
2. Voel met je hand over het oppervlak. Iedere oneffenheid die je voelt is later zichtbaar.
3. Neem een spuitbus met donkere verf en spuit zeer licht over het oppervlak. Haal vervolgens (als de verf droog is) de schuurplank e.d. met fijn schuurpapier over het oppervlak. De hoger gelegen plaatsen worden weggeschuurd en op de lager gelegen  plaatsen blijft de verf zitten. Deze plaatsen hebben dus nog een plamuuractie nodig.

   Als je tevreden bent met het eindresultaat wordt het oppervlak integraal voorzien van een grondlaag verf. Als het oppervlak nog niet strak is zie dat meteen.

   Het komt voor dat het handmatig aanbrengen van plamuur lastig is. Een oplossing hiervoor is over te gaan op spuitplamuur.

   Bij het schuren van de grondverf moet zeer voorzichtig worden omgegaan met randen zoals van deuren etc. Deze randen zijn zeer snel tot op het blanke metaal teruggeschuurd en moet je weer opnieuw gaan gronden.